Czym różni się porwanie od uprowadzenia rodzicielskiego?

Porwanie i uprowadzenie rodzicielskie to terminy, które mogą wydawać się podobne i są często są stosowane zamiennie, ale w rzeczywistości odnoszą się do różnych sytuacji prawnych i mają odmienne konsekwencje.

Czym różni się porwanie od uprowadzenia rodzicielskiego?

W skrócie: porwanie rodzicielskie ma miejsce wtedy, kiedy obojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska, a jeden z nich zabiera dziecko, np. na wakacje, bez wiedzy drugiego rodzica. Z kolei uprowadzenie rodzicielskie ma miejsce wtedy, gdy dziecko zabiera ten rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub któremu została ona ograniczona lub zawieszona.

Czym jest porwanie rodzicielskie?

Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, nawet w przypadku ich rozstania. Nie jest ona wówczas stopniowalna, a każdy z rodziców ma obowiązek i prawo wykonywać ją samodzielnie. Ograniczenie stanowi art. 97 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który nakłada na rodziców obowiązek wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka. Co jest kwestią istotną w sprawach dziecka? Chociażby wyprowadzka do innego miasta czy też wyjazd na wakacje za granicę. W przypadku braku porozumienia między rodzicami o powyższych kwestiach winien orzec sąd opiekuńczy. Jednakże często jest tak, że pomimo złożenia wniosku o udzielenie takiej zgody z odpowiednim wyprzedzeniem, sąd nie zdąży go rozpoznać, np. przez datą zaplanowanych wakacji czy też początkiem nowego roku szkolnego. Wtedy dochodzi do sytuacji, w których jeden z rodziców, nie czekając na zgodę sądu, decyduje się na zabranie dziecka w inne miejsce bez zgody drugiego rodzica. Wskutek takiego działania, drugi z rodziców ma ograniczony kontakt z dzieckiem. Pomimo naruszenia praw jednego z rodziców, porwanie rodzicielskie co do zasady nie jest przestępstwem a rodzic dokonujący porwania może ponieść konsekwencje swojego działania dopiero po dłuższym czasie.

Kiedy mówimy o uprowadzeniu rodzicielskim?

Inaczej sytuacja wygląda wtedy, kiedy dziecko zostanie zabrane bez wiedzy i zgody rodzica, przez drugiego z rodziców – tego, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo władza ta została mu ograniczona lub zawieszona. Wtedy dochodzi do uprowadzenia rodzicielskiego, które w polskim porządku prawnym jest uznawane za przestępstwo uregulowane w art. 211 Kodeksu Karnego.

Uprowadzeniem a porwanie rodzicielskie – różnice i konsekwencje.

Konsekwencje porwania rodzicielskiego to przede wszystkim konsekwencje psychiczne, których doświadcza dziecko. Skonfliktowani rodzice często nie potrafią się porozumieć, a porwanie dziecka często stanowi tylko i wyłącznie akt zemsty na byłym partnerze. Z kolei dziecko w takiej sytuacji ma ograniczony kontakt z drugim rodzicem albo też w ogóle go nie posiada, co negatywnie wpływa na jego poczucie bezpieczeństwa oraz więź z rodzicami. Można uznać, że ograniczanie prawa dziecka do kontaktu z drugim rodzicem stanowi jedną z form przemoc. Z kolei pokrzywdzony rodzic ma prawo w takiej sytuacji złożyć w sądzie rodzinnym wniosek o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej rodzica, który dokonał porwania rodzicielskiego. Minusem tego wyjścia jest czas – rozpoznanie tego typu spraw często zajmuje minimum rok czasu.

Z kolei konsekwencje uprowadzenia rodzicielskiego są poważniejsze dla jego sprawcy, zwłaszcza w kontekście karnym. Za popełnienie czynu z art. 211 kodeksu karnego, sprawcy grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W takiej sytuacji, rodzic, któremu dziecko zostało odebrane powinien złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa na policji lub poinformować o tym prokuraturę, która z urzędu wszczyna w tym zakresie śledztwo.

Z porwaniami rodzicielskimi lub uprowadzeniami rodzicielskimi mamy najczęściej do czynienia, kiedy rodzice pochodzą z dwóch różnych państw albo jeden z nich planuje przeprowadzkę do innego państwa. W takim przypadku mamy prawo do skorzystania z procedury przewidzianej w Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r., tzw. Konwencji Haskiej. Jest to umowa międzynarodowa, której jednym z sygnatariuszy jest m.in. Polska. Celem postępowania wszczętego na podstawie przepisów Konwencji jest doprowadzania do przywrócenia stanu faktycznego i prawnego, jaki istniał przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem dziecka, czyli w praktyce zmierza ono do powrotu dziecka do rodzica, od którego został zabrany. W przypadku skorzystania z tej drogi, na wnioskodawcy spoczywa ciężar wykazania m.in. tego, że uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka było bezprawne, a dziecko miało w państwie, z którego zostało zabrane, miejsce stałego pobytu przed uprowadzeniem. Co istotne, Konwencję stosujemy tylko wtedy, kiedy mamy do czynienia z elementem międzynarodowym oraz wtedy, kiedy doszło do porwania dziecka w jednym z państw będących jej sygnatariuszami (lista 84 państw-sygnatariuszy jest dostępna tutaj: https://www.gov.pl/web/stopuprowadzeniomdzieci/wykaz-panstw-z-ktorymi-polska-zwiazana-jest-konwencja-haska-i-innymi-regulacjami). Co istotne, stosowny wniosek należy złożyć w ciągu roku od uprowadzenia lub zatrzymania dziecka, ponieważ w przypadku upływu jednego roku od tego zdarzenia, sąd będzie rozstrzygać, czy dziecko przystosowało się już do nowego środowiska.

Porwanie a uprowadzenie rodzicielskie – podsumowanie

Różnice pomiędzy porwaniem rodzicielskim a uprowadzeniem rodzicielskim są znaczne, jednak obie te instytucje stanowią skutek braku współdziałania rodziców przy sprawach dotyczących dziecka. Warto również dodać, że w orzecznictwie sądów karnych przedziera się również pogląd, zgodnie z którym sprawcą przestępstwa z art. 211 Kodeksu Karnego może być również rodzic posiadający pełnią władz rodzicielskich. Celem tego rozwiązania jest walka z bezkarnością rodziców-porywaczy do czasu wydania rozstrzygnięcia w zakresie władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy. Nie można tez tracić z oczu faktu, że bez względu na końcowe rozstrzygnięcie – pokrzywdzonymi w przypadku porwań czy uprowadzeń zawsze będą dzieci.

Jeśli powyższe sytuacje dotyczą Ciebie albo dzielisz władzę rodzicielską z byłym partnerem – skontaktuj się z Kancelarią. Szczegółowa informacja dotycząca spraw rodzinnych znajduje się tutaj: Prawo Rodzinne

Często zadawane pytania o porwania lub uprowadzenia rodzicielskie